Wychowywać i ewangelizować w środowisku cyfrowym. Razem z młodzieżą w kierunku przyszłości

W kontekście 207. rocznicy urodzin księdza Bosko, kierując się tym samym pragnieniem, co święty młodzieży, dotyczącym spotkania ludzi młodych tam, gdzie się znajdują, radca generalny ds. komunikacji społecznej rozpoczyna nową serię refleksji na temat: „Wychowywać i ewangelizować dzisiaj w środowisku cyfrowym. Razem z młodzieżą w kierunku przyszłości”

Rozmowa przeprowadzona z ks. Gildasio Mendes – SDB

Jak ewangelizować w dzisiejszym środowisku cyfrowym?

Kościół poprzez synod o młodzieży zmierzył się z tym ważnym pytaniem i potrzebą zrozumienia dynamiki tego środowiska, a także potrzebą dialogu z jego kulturami i ewangelizacji tego środowiska.

“Środowisko cyfrowe stanowi dla Kościoła wyzwanie na wielu płaszczyznach. Niezbędne jest zatem pogłębienie wiedzy o jego dynamice oraz jego zasięgu z punktu widzenia antropologicznego i etycznego. Wymaga ono, by w nim być i promować jego możliwości komunikacyjne w świetle przepowiadania chrześcijańskiego, ale także obecnością Ewangelii jego kultur i dynamiki” (dokument końcowy synodu poświęconego młodzieży, p.145).

Starając się odpowiedzieć na prośbę papieża dotyczącą cyfryzacji i ewangelizacji, chciałbym zacząć od serii refleksji, podejmując wysiłek odczytania czasu, który przeżywamy, zwłaszcza w kontekście pandemii i wojny, przyglądając się tej złożonej panoramie w perspektywie komunikacji społecznej. Celem tej serii refleksji jest próba zagłębienia się w ważne pytania, które zadają sobie wychowawcy, ewangelizatorzy, rodziny, księża, zakonnicy, młodzież i ludzie przekazu społecznego w odniesieniu do infosfery, metawersji, sztucznej inteligencji, etyki i cyfryzacji, prywatności i bezpieczeństwa, algorytmów, antropocenu, nauk biometrycznych, władzy wielkich firm komunikacyjnych i ich strategii władzy, kontroli danych osobowych, nanotechnologii, biotechnologii, technologii genetycznej i innych. W tym kontekście chcemy pogłębić zasady i metodologię komunikacji społecznej i ewangelizacji w tych nowych scenariuszach, które stają się coraz bardziej złożone dla teraźniejszości i przyszłości.  

W ostatnich dwóch latach ludzkość doświadczyła i doświadcza dwóch wielkich kryzysów: kryzysu zdrowotnego Covid-19, który wciąż dotyka świat, niosąc ze sobą wiele zmian społecznych, gospodarczych i zdrowotnych, ostatnio wojny rosyjsko-ukraińskiej, która zdaniem niektórych oznacza początek nowej geopolityki na świecie, zdolnej do zmiany polityki światowej, ekonomii i bezpieczeństwa.

Zarówno w kryzysie zdrowotnym, jak i wojennym media społecznościowe odegrały i odgrywają ogromną rolę w sposobie poszukiwania i dzielenia się informacjami wśród rodziny i przyjaciół, w interpretowaniu oceanu wiadomości podawanych przez media i egzystencjalnego znalezienia się w świecie. 

Wszyscy jesteśmy osadzeni w ogromnej sieci cyfrowych i wirtualnych połączeń. Istnieją dane potwierdzające, że cyfryzacja spowodowała poważne zmiany w ludzkim życiu, sposobie zarządzania własnym czasem i radzenia sobie z rzeczywistością.

Ponadto połączenie komunikacji cyfrowej, internetu i sztucznej inteligencji stworzyło duże i złożone siedlisko komunikacyjne, które w znacznym stopniu przyczynia się do rozwoju człowieka i społeczeństwa. Cyfryzacja stała się częścią życia ludzi i instytucji. Sama Unia Europejska w centrum swojego rozwoju dotyczącego przyszłości umieściła duży projekt o nazwie “Cyfrowa dekada Europy: cele cyfrowe na rok 2030”. 

Tematy obejmują obywatelstwo cyfrowe, cyfrową transformację biznesową, cyfrową i zrównoważoną infrastrukturę. Rozwój cyfryzacji na poziomie osobistym i instytucjonalnym wyzwala dynamikę relacji międzyludzkich, nowe odkrycia naukowe i technologiczne, otwiera nowe możliwości w zakresie edukacji, handlu i pracy. W całej tej rzeczywistości wyłania się jednocześnie różnorodność i niejednoznaczność informacji. Pytanie, które możemy sobie od razu zadać, brzmi: jakie jest nasze postrzeganie rzeczywistości życia i świata przez pryzmat cyfrowy? Jaka jest rola mediów społecznościowych w naszym codziennym życiu, w naszych relacjach z innymi jako ludzi i obywateli? 

Zaczynając od tych wstępnych pytań, chciałbym poruszyć kilka kwestii dotyczących cyfrowego wszechświata. Na poziomie koncepcyjnym istotne jest stwierdzenie, że komunikacja w mediach społecznościowych dotyczy trzech nierozerwalnych aspektów: cyfryzacja, internet i sztuczna inteligencja, tworząc tym samym środowisko, w którym komunikujemy się w internecie i w mediach społecznościowych. Sieci społecznościowe są częścią globalnej struktury cyberprzestrzeni, będąc osadzone w globalnej platformie wirtualnego uniwersum. 

Dlatego zawsze trzeba łączyć korzystanie z mediów społecznościowych z szerszą rzeczywistością. Na przykład, kiedy używamy WhatsAppa do dzielenia się wiadomościami z przyjaciółmi, jesteśmy już wewnątrz cyfrowego środowiska, połączeni siecią z całym światem, poznawczo i afektywnie zaangażowani w ramach wirtualnego uniwersum. 

Za korzystaniem z mediów społecznościowych stoi człowiek, jego kultura, historia, wartości i sposób bycia w jego społecznym kontekście. Za tym wirtualnym światem kryje się złożoność rzeczywistości społecznej, gospodarczej, politycznej i religijnej, która bezpośrednio wpływa na sposób komunikacji i korzystania z mediów społecznościowych. Na przykład  dotyczy to ubóstwa czy wielkiej przepaści cyfrowej, która dotyka szczególnie Afrykę. 

Za tym cyfrowym uniwersum stoją także różne sposoby interpretowania i postrzegania osoby przez nauki ścisłe, takie jak neuronauka, sztuczna inteligencja, biotechnologia i bioetyka. Dlatego każda analiza sposobu korzystania z sieci społecznych konfrontuje nas z ogromną złożonością analizy zjawiska cyfrowego. 

W cyfrowym środowisku nie ma neutralności! Bycie w sieci oznacza udział w ogromnym i złożonym globalnym systemie komunikacji, w którym jesteśmy konfrontowani z ideologiami, “fake newsami”, areopagiem stojącym pod znakiem interesów i kontroli wielkich firm cyfrowych, siłą kapitału i różnymi interesami ideologicznymi oraz nową geopolityką silnie zorganizowaną, począwszy od cyberbezpieczeństwa. 

Prywatność, bezpieczeństwo, rozwój biometrii, kontrola danych osobowych, postęp sztucznej inteligencji i świat algorytmów zmieniają sposób komunikacji. Scenariusz społeczno-gospodarczy i kulturowy naszych czasów ulega gwałtownym zmianom.

Żyjemy w społeczeństwie charakteryzującym się szybkością, płynnością, zmianami i innowacjami. Handel elektroniczny i finanse cyfrowe stworzyły nowe relacje geopolityczne i wiele się zmienia: wiedza to potęga. Rynek cyfrowy, finansowy i gospodarczy zmienia model biznesowy małych i dużych firm, to samo dotyczy edukacji.

Komunikacja społeczna zmienia kulturę oraz sposób życia i socjalizacji ludzi. Komunikacja jest nierozerwalnie związana z polityką, ekonomią, edukacją oraz interesami jednostek, grup i firm. W tym kontekście pojawia się technologia o wielkiej sile i rozwoju: od sztucznej inteligencji po nanotechnologię, od biotechnologii po technologię genetyczną. 

W tym ogromnym wszechświecie, w którym ludzie wchodzą ze sobą w kontakt dzięki sieciom społecznym i internetowi, istnieją wielkie utopie i realia związane z wizją transhumanizmu, wyzwaniem ekologicznym i w konsekwencji z możliwą nową antropologią.

Artykuł za: Wychowywać i ewangelizować dzisiaj w środowisku cyfrowym. Razem z młodzieżą w kierunku przyszłości