Watykan: Historia imion następców św. Piotra

 Można mówić o długiej tradycji, gdy chodzi o papieży, którzy zmienili swoje imię chrzcielne na inne, choć nie zawsze tak było, zwłaszcza w pierwszych wiekach chrześcijaństwa. Papieże często wybierali imiona swoich poprzedników – bezpośrednich lub bardziej odległych – ze względu na szacunek, podziw lub jako wyraz uznania, ale czasami preferowano również nowe imiona, wprowadzając pewną innowację.

Pierwszą czynnością nowego papieża, po zaakceptowaniu wyboru i przed wypełnieniem innych zobowiązań, jest właśnie wybór imienia. Imię to jest ogłaszane przez kardynała protodiakona po słynnej formule “Habemus Papam”, po której zostaje wymienione imię papieża w języku łacińskim.

Starożytna tradycja zmiany imienia z chrztu

Imię papieża zwykle różni się od jego imienia chrzcielnego, co z jednej strony nawiązuje do przypadku związanego z pierwszym papieżem, jakim był św. Piotr, którego imię rodowe brzmiało Szymon, a z drugiej strony oznacza, że wybór na Stolicę Piotrową jest jak drugie narodziny.

We wczesnych wiekach chrześcijaństwa wielu papieży zmieniło swoje imiona, ponieważ imiona nadane im przy urodzeniu były pochodzenia pogańskiego.

Jednak nie wszyscy papieże stosowali tę praktykę. Istotnie, z 266 papieży, którzy poprzedzili papieża Franciszka, tylko 129 wybrało nowe imię.

Tradycja ta stała się normalną praktyką od 955 r., wraz z papieżem Janem XII, i trwa do dziś, z wyjątkiem Hadriana VI (1522-1523) i Marcellusa II (1555). W przypadku niektórych papieży ich imię jako papieży było w rzeczywistości ich trzecim imieniem, ponieważ pochodzili z zakonów, w których już dokonali pierwszej zmiany, składając śluby.

Racje stojące za danym wyborem

Jeśli chodzi o wybór imienia, wielu papieży często wybiera to samo imię, co ich bezpośredni poprzednik lub bliski im papież, z szacunku, podziwu lub uznania, wskazując również na zamiar pójścia w ich ślady i kontynuowania rozpoczętych przez nich dzieł.

Inni wybierają inne imię niż ich bezpośredni poprzednik, czasami po to, by wyrazić swoje ukierunkowanie na innowacje i zmiany. Tak jest w przypadku papieża Franciszka, który jako pierwszy papież w historii przyjął imię, które niegdyś nosił Święty z Asyżu.

Najczęstsze imiona: Jan, Grzegorz, Benedykt i Pius 

W historii papiestwa najczęściej używanym imieniem był Jan, po raz pierwszy wybrany w 523 roku przez świętego Jana I, papieża i męczennika. Ostatnim papieżem, który wybrał to imię był Włoch Angelo Giuseppe Roncalli, wybrany na papieża Jana XXIII w 1958 roku, ogłoszony świętym przez papieża Franciszka w 2014 roku.
Inne często używane imiona to Grzegorz, na cześć papieża Grzegorza I, powszechnie znanego jako święty Grzegorz Wielki (590-604), ostatnio używane przez Grzegorza XVI w 1831 roku; i Benedykt, wybrany szesnaście razy, ostatnio przez Josepha Ratzingera w 2005 roku.

Inne powtarzające się imiona w tradycji papieskiej to Klemens, Innocenty, Leon i Pius.

W latach 1775-1958 spośród 11 papieży 7 nosiło imię Pius, od Piusa VI (1775-1799) do Piusa XII (1939-1958). Eugenio Pacelli przyjął imię Pius XII z powodu dalekiego pokrewieństwa z Piusem IX (1846-1878), ale także z wdzięczności dla Piusa X (1903-1914), który został kanonizowany w 1954 r., jak również z wyrazem wdzięczności dla Piusa XI (1922-1939), który mianował go kardynałem i sekretarzem stanu.

Jednocześnie występują również inne wybitne imiona z tradycji chrześcijańskiej, które nigdy nie zostały wybrane przez papieży: takie jak Józef, Jakub, Andrzej i Łukasz – oprócz Piotra, który jak dotąd nigdy nie został przyjęty z szacunku dla pierwszego papieża.

Sześciu papieży przybrało imię apostoła Pawła

Jednak sześciu papieży przyjęło imię apostoła Pawła, w tym papież Montini (Paweł VI, 1963-1978) – również kanonizowany w 2018 r. – którego wybór odzwierciedlał jeden z kluczowych aspektów jego pontyfikatu: zainicjowanie podróży apostolskich za granicę.

Dwóch papieża z podwójnym imieniem 

Pierwszym papieżem, który przyjął podwójne imię był Albino Luciani w 1978 roku, który został Janem Pawłem I, podkreślając ciągłość z pontyfikatami Jana XXIII i Pawła VI. Jego następca, Karol Wojtyła, wybrany zaledwie pięćdziesiąt dni później, powtórzył ten wybór, stając się Janem Pawłem II i potwierdzając wolę kontynuowania rozpoczętej drogi przez poprzednika.

Jeśli chodzi o Benedykta XVI, podczas swojej pierwszej audiencji generalnej 27 kwietnia 2005 r. wyjaśnił, że wybrał imię Benedykt, aby symbolicznie nawiązać do papieża Benedykta XV, który przewodził Kościołowi w burzliwym okresie I wojny światowej, oraz do niezwykłej postaci, jakim był święty Benedykt z Nursji, patriarcha zachodniego monastycyzmu i patron Europy.

Lisa Zengarini

Źródło: Vatican News